Zelf onderzoek doen
Soms krijg ik de vraag van bezoekers, “Hoe weet je dat allemaal?” en “Hoe kom je aan die informatie?”. Ik zal proberen wat handvaten aan te reiken aan iedereen die zelf graag onderzoek wil doen.
Genealogie
Urkers
Mijn onderzoek is begonnen met familieonderzoek. Ben je als Urker geïnteresseerd in je afkomst, dan bof je echt enorm. Urk kent een levendige genealogie club die inloopavonden organiseert in het museum. De club heeft ook een eigen website, waar je vrij eenvoudig je stamboom uit kunt pluizen.
In 1711 begon dominee Wernerus van Diepen met het noteren van welke kinderen hij had gedoopt en welke huwelijken hij had voltrokken. Zijn opvolgers hebben dit werk voorgezet. In 1780 was het eerste boekje vol en kwam er dus een nieuw boekje. Dit boekje ligt momenteel in het Flevolands Archief en kan digitaal geraadpleegd worden. Het kan soms nog knap lastig zijn om de handschriften in dit boekje te ontcijferen. Gelukkig zijn er mensen die dit al eens voor je gedaan hebben. De database van Genealogie op Urk bevat alle gegevens. Zij hebben bijvoorbeeld ook de kerkhoven van Urk geïnventariseerd. Vanwege privacy redenen zijn recente bronnen vaak niet openbaar. Je zult dus wel moeten weten wie bijv. je bessien was en wanneer ze geboren is.
Als je het doopboek in wil zien in het Flevolands Archief, ga dan naar www.flevolandsarchief.nl en zoek op 0711. Klik op Archieven en collecties en ga naar 0711 Retroacta van de Burgerlijke stand van Urk. Klik nu op Inventaris en je kunt eenvoudig de archieven raadplegen.
Voor veel Urkers zal het lastig zijn om verder terug te gaan dan dit doopboekje. In de Katholieke kerk die eerder op Urk stond, was waarschijnlijk ook een dergelijk boek (missaal) aanwezig. Helaas is dat boek niet bewaard gebleven. Oh, wat Urker historici niet over zouden hebben voor dat boek.
Niet-Urkers
Nou heb je natuurlijk best kan dat er tussen je voorouders eens iemand van buitenaf naar Urk is gekomen. Die kans is eigenlijk best groot. Of wellicht heeft een voorouder van jou een tijdje buiten Urk gewoond (was je over-grootbes wellicht dienstmeisje?). Op dat moment moet je aan de slag met archieven van andere gemeentes en/of provincies.
Via google vind je vrij vlot de archieven van andere gemeentes. Ik heb zelf veel aan de volgende archieven gehad:
Begin eens met het intikken van je achternaam en je vindt al vrij snel een persoonsarchief, maar bijvoorbeeld ook een militiearchief (heeft je opa in dienst gezeten?) of zelfs een archief van gedetineerden (wat heeft jouw voorouder op zijn/haar kerfstok?).
Het is vaak even puzzelen en losse eindjes aan elkaar verbinden. Niet iedereen met jouw achternaam zit in jouw directe familielijn.
Zodra de archieven van voor de invoer van de burgerlijke stand zijn, wordt het sowieso lastig. Als je geluk hebt, werd er gebruik gemaakt van patroniemen. Een patroniem is bijvoorbeeld als jij Jan heet en je vader Piet, dan je dan geregistreerd staat als Jan Pieterszoon. (Vaak afgekort tot Pietersz. Of Pieters). Bijkomend voordeel van patroniemen is dat je meteen de naam van de vader weet en dus ook weet op welke naam je nog meer kan zoeken.
Soms kan zoeken op alternatieve schrijfwijzen ook helpen. Claes ipv. Klaas bijvoorbeeld.
Als je namen van voorouders vindt in notariële aktes of krantenartikelen, dan geeft het meteen kleur aan je stamboom.
Historische archieven
Als je door eerder genoemde archieven aan het grasduinen bent, dan stuit je al snel op meer dan alleen lijsten met namen. Soms duikt de naam van een voorouder op in een krantenartikel. Op het eerder genoemde Flevolandse Archief kun je bijvoorbeeld alle uitgaves van de Urker Courant vinden. Een krantje dat op Urk werd uitgegeven tussen 1912 en 1936.
Een goede bron van informatie over het reilen en zeilen op Urk is ook het secretariearchief van de gemeente Urk. Hier vind je notulen van vergaderingen, inkomende en uitgaande post, gemeenteverslagen en nog veel meer.
De gemeenteverslagen werden jaarlijks bijgehouden. Je kunt er bijvoorbeeld in lezen hoeveel inwoners Urk had, maar ook hoeveel koeien er op het eiland stonden te grazen en hoeveel er uitgegeven was in dat jaar aan onderwijs.
Een archief dat wel aanwezig is, maar nog niet digitaal beschikbaar is dat van de Rijksdienst der uitvoering Zuiderzeesteunwet. Open dit archief en zoek op je achternaam, wellicht kwam je opa in aanmerking voor steun. Via het icoontje met het uitroepteken kun je een scan aanvragen. (deze tip werkt in alle Nederlandse archieven, ze gebruiken allemaal dezelfde software).
De geschiedenis van Urk
Als je de geschiedenis van Urk beter wil leren kennen, dan is natuurlijk het werk van meester Cornelis de Vries onmisbaar. Zijn Geschiedenis van het Eiland Urk is nog steeds toonaangevend. Verder kan ik natuurlijk alle uitgaven van de Stichting Urkeruitgaven van harte aanraden. De kronieken die regelmatig worden uitgegeven, bevatten een schat aan informatie.
De bronnen die voor dit onderzoek gebruikt worden, zijn vaak ook online te vinden. Wat dacht je bijvoorbeeld van de Historische Beschrijving van de stad Amsterdam door Olfert Dapper uit 1663? In zijn vijfde deel van dit boek geeft hij een omschrijving van Urk en Emmeloort. Zijn boek blijkt een bron voor andere geschiedschrijvers in latere tijden.
Media
Je vindt trouwens niet alleen persoonslijsten en oude geschiedenisboeken in de archieven. Er zijn ook legio kaarten, foto’s, oude ansichtkaarten, schetsen en zelfs video’s te vinden van Urk.
Verder is de krantensite Delpher er eentje waar je uren kunt grasduinen.
Nog meer lezen
