Het verhaal van Lucas Hoekman die in de negentiende eeuw naar Urk kwam en zo de stamvader van alle Urker Hoekmannen werd, laat me niet los. Met name de periode 1829 (geboren) t/m 1856 (getrouwd) is vaag. Wanneer is Lucas naar Urk gekomen? Waarom kwam hij naar Urk? Kwam hij alleen? Waar leerde hij lezen en schrijven? Het zijn vragen waar ik graag een antwoord op wil.

Voogd

Tijdens een zoektocht naar gegevens over Lucas Hoekman, de broer van mijn opa Klaas Hoekman en dus kleinzoon van de Lucas Hoekman waar ik naar opzoek ben, stuit ik op twee brieven, één van de gemeente in Gramsbergen aan de burgemeester van Beilen voor een extract van Lucas’ geboorteregister uit 1847 en één die de burgemeester van Urk naar zijn ambtsgenoot in Gramsbergen heeft gestuurd in 1856 met hetzelfde doel.

De burgmeester van Gramsbergen vraagt in 1847 (4 december) vraagt om toezending van Lucas’ geboortecertificaat i.vm. inschrijving nationale militie, dienstplicht dus.

In 1856 volgt een Verzoek toezending certificaat van voldoening aan de wet op de nationale militie. Je had in ieder geval zo’n bewijs nodig om te kunnen trouwen. Op de huwelijksakte van Lucas en Jannetje lezen we dan ook dat er voldaan is aan de nationale militie. Verder kon Lucas een extract overhandigen van de overlijdensaktes van beide ouders.

Op de aanvraag in 1847 staat vermeld dat broer Hendrik zijn voogd was. Wie was die Hendrik? En waarom werd de brief naar Gramsbergen gestuurd? Het gezin woon toch in Wijster?

Hendrik Hoekman

Hendrik is geboren in op 9 december 1811 in Westerbork . In 1830 staat hij echter in Assen geregistreerd als molenaarsknecht. Hij woont aan de Molenstraat 73 en werkt bij Johan Bietmeijer. In 1838 trouwt Hendrik met Reinharda Pothof in Dalen. Op 3 of 4 januari krijgt het stel in Dalen een zoon, Jan. Op 11 mei 1840 wordt zoon Albert geboren in Oldenhoff, Gramsbergen (ik neem aan dat Lucas toen ook in Gramsbergen woonde vanwege bovenstaande briefwisseling) en op 25 januari 1842 opnieuw, deze keer Albertus. Albertus overlijdt 6 maart 1846, op 28 mei van hetzelfde jaar wordt weer een zoontje geboren. Ook deze wordt weer Albertus genoemd. In 1848 krijgen Hendrik en zijn vrouw een dochtertje, Johanna. Johanna wordt slechts elf dagen oud. In 1850 overlijdt Albertus en in 1852 overlijdt Reinharda in het kraambed, ook de baby overleeft het niet. Van de eerste Albert kan ik geen datum van overlijden vinden. Ik vermoed dat dit kindje ook vroeg gestorven is.

In 1855 vinden we Hendrik en zoon Jan terug in de archieven van Assen. Ze vestigen zich daar op 1 mei 1855. Jan is de enige die de volwassen leeftijd lijkt te bereiken. Op 1 mei 1857 verhuist hij naar Emmen. Op 7 april 1866 treed hij in het huwelijk te Zweeloo. Er wordt vermeld dat hij dan 27 jaar is.

Op dezelfde datum dat zoon Jan verhuist, verhuist Hendrik naar Vlagtwedde, bij beroep staat nog steeds molenaarsknecht vermeld. Op 28 april 1860 treed Hendrik daar in het huwelijk met Geessien Wepel. Geessien is dan 28. Het stel kreeg op 2 februari 1861 een dochtertje Alberdina Hendrika en op 31 mei 1862 een dochtertje, Annechien Hoekman. Annechien overleed echter toen ze drie jaar oud was. Op 5 dember 1867 ziet zoon Jan het levenslicht.

Hendrik is op 5 oktober 1872 overleden in Bourtange (gem. Vlagtwedde). Geessien is in 1873 nog wel hertrouwd, maar er zijn mij geen kinderen uit dat huwelijk bekend. Geessien overleed in 1914.

Erfenis

Uiteindelijk stuit ik in het Drents Archief op een notariële akte waarin de erfenis van Lucas’ grootvader, Jannes, aan moederszijde wordt verdeeld. Op woensdag 25 november 1835 verschijnt Hendrikje met haar kinderen en nog wat broers en zussen voor de notaris. De ouders van Hendrikje blijken flink wat stukken land te hebben en andere goederen te hebben die verdeeld moeten worden. Alleen broer Hendrik wordt als meerderjarige genoemd, hoewel zus Hillechien dan toch al 20 jaar is. De helft gaat naar Lucas’ grootmoeder, Hillechien Jans Timmer, het gezin erft één veertiende deel. Nou ben ik niet goed in het lezen van negentiende eeuwse notariële contracten, maar het gezin erft volgens mij 958 gulden. Dat is een flink bedrag!

In 1836 zien we Hendrik weer bij de notaris. Bij de notaris wordt vastgelegd dat het gezin de molen wil veilen om zo een zo hoog mogelijk bedrag je kunnen incasseren. In 1837 wordt de molen verkocht. Het gezin beurt 3000 gulden voor de molen. In 1844 kom ik Hendrik nog een keer tegen, wanneer hij een stukje land in Beilen koopt of verkoopt (ik ben niet zo goed in het lezen van aktes die met de hand geschreven zijn) voor 501 gulden en 50 cent.

Het lijkt er op dat het gezin waarin Lucas opgroeide er financieel niet slecht bijzat. In 1838 komen we de naam van Lucas’ moeder nog wel een paar keer tegen op notariële aktes. Het gaat dan steeds om de verkoop van stukken land. Ze was toen inmiddels hertrouwd, maar ook de naam van haar nieuwe man staat niet op de aktes.

Memoire van successie

De laatste akte waar we de kinderen op tegenomen is de memoire van successie van moeder Hendrikje. Ze erven de helft van huis in Beilen. Alleen de kinderen staan op de memoire en niet haar nieuwe echtgenoot. Eerder merkte ik al op dat op de memoire van haar tweede man alleen zijn kinderen staan. Het lijkt me dus niet dat de nieuwe man er met de bezittingen van het gezin vandoor is gegaan.

Hendrik lijkt zijn hele leven molenaarsknecht te zijn geweest. Waarom startte hij zelf geen molen? Het gezin had toch voldoende financiële middelen zou je denken? In het archief van Gramsbergen heb ik een afwijzing gevonden van het verzoek tot de bouw van een korenmolen. Deze afwijzing is gedateerd op 25 september 1845. De titel van de afwijziing luidt: Afwijzing van het verzoek van Hendrik Hoekman, korenmolenaar te Gramsbergen om in de buurtschap Ane sectie F nr. 79 een windkorenmolen te mogen bouwen welk verzoek werd ondersteund door K. Sempel en andere ingezetenen van Ane, Anerveen, Holthone, Loozen en Anevelde.

Hilligje Hoekman

Hilligje (geb. 12-01-1815) komen we in de archieven in 1840 weer tegen wanneer ze op 25-jarige leeftijd in het huwelijk treed met ene Albert Vredeveld. Hilligje is in 1879 overleden. Albert overleed twee jaar laten in 1881. Het stel kreeg zes kinderen; Geert (1841), Hendrikje (1845), Albert (1848), Margje (1851), Barteld (1854) en Hendrikjan (1858).

Grietje Hoekman

Van Grietje Hoekman verdwijnt na haar geboorte in 1818 elk spoor. Ik zie haar naam nog wel staan op de verschillende notariële aktes waar ik het eerder over had. Ik kan geen trouwdatum vinden.

Jannes Hoekman

Jannes treed op 3 mei 1856 in het huwelijk met Hillechje Stoker, dan 27 jaar. Dat is in hetzelfde jaar als Lucas Hoekman. In de huwelijksakte staat vermeld dat Jannes van beroep bakker is. Op 2 oktober 1863 wordt melding gemaakt van de geboorte van een zoon, Hendrik. Hilligje overlijdt in 1903 en Jannes in 1908. Het enige opmerkelijke hier is dat Jannes bakker was en Lucas ook. Hebben zij wellicht in dezelfde bakkerij gewerkt?

Ik vermoedt dat deze advertentie van ‘onze’ Jannes is. Afkomstig uit de Provinciale Drentsche en Asser courant van 15 maart 1875. Je komt trouwens van deze notaris meer advertenties tegen waarbij tenhuize van J. Hoekman een veiling wordt gehouden.

Jan Eitink Hoekman

Jan Eitink wordt geboren op 3 juni 1825. Jan Eitink overlijdt op 14 februari 1848. Hij werd 22 jaar oud.

De losse eindjes

Hoe kunnen we deze losse eindjes aan elkaar binden? Na het overlijden van vader Albert erft het gezin aan moederszijde wat geld en de molen van vader wordt verkocht. Broer Hendrik blijft de rest van zijn leven molenaar, Jannes en Lucas worden bakker. Het lijkt erop dat ook Hendrik goed kon schrijven, we komen zijn handtekening verschillende malen tegen op notariële aktes.

Vast staat dat Lucas voor 1847 op Urk is aangekomen. In 1847 wordt hij 18 en moet hij worden aangemeld voor militaire dienst. De burgemeester van Urk heeft daarom een extract van zijn geboorteakte nodig en stuurt de burgemeester van Gramsbergen daarom een verzoek. Lucas is dus op minderjarige leeftijd naar Urk gekomen. Nog steeds weet ik niet waarom, maar er is wel een datapuntje bijgekomen.

Omdat een broer van Lucas ook bakker was, neem ik aan dat Lucas op jonge leeftijd (na de lagere school?) als bakkersknecht begonnen is. Op de één of andere manier kwam hij naar Urk om daar verder te werken als bakkersknecht. Zo kwam hij uiteindelijk bij de familie Nentjes terecht. Misschien was hij met een Drentse turfschuit onderweg naar Amsterdam om daar zijn geluk te beproeven, werd zeeziek (daar hebben meer Hoekmannen last van) en bleef toen op Urk hangen. Toen het verzoek tot de bouw van een nieuwe molen in 1845 werd afgewezen, zagen het toekomstperspectief van Lucas er natuurlijk anders uit. Was dat wellicht reden om te vertrekken?

Slot?

Ik wacht ondertussen op een duidelijkere uitleg van wat er in de notariële aktes staat. In het archief van de Gereformeerde Kerk moet nog te achterhalen zijn wanneer Lucas belijdenis heeft afgelegd. Ik denk niet dat er nog meer informatie naar boven komt over Lucas zijn vroege jeugd.